آشنایی با دولت الکترونیکی: مباحث کلیدی

هدف های دولت الکترونیک

در این مقاله از آرنگنامه قصد داریم در مورد دولت الکترونیک و علت نیاز به آن توضیح بدیم. برای آشنایی با دولت الکترونیکی ابتدا باید هدف‌های آن را شناخت. هدف‌های اصلی دولت الکترونیک به این ترتیب است:

• ارائه تسهیلات لازم برای دسترسی مناسب به خدمات و اطلاعات دولتی
• تفکر مجدد در کارهای دولتی برای بهبود فرآیندها و یکپارچه‌سازی آن ها
• تبدیل اطلاعات سنتی به داده‌های دیجیتال و در اختیار قرار دادن آن از طریق اینترنت
• خودکار سازی روال‌های قدیمی، تحت پوشش های الکترونیک:
  در دولت الکترونیک، خدمات به‌صورت بی واسطه به شهروندان ارایه شده و آن ها در فعالیت‌های اجتماعی شرکت می‌کنند.

نقش فن آوری اطلاعات

فن آوری اطلاعات نقش بارزی در توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جوامع دارد. دانشمندان، فن آوری اطلاعات را منبعی برای تحول های بنیادین در قرن بیست و یکم می‌دانند. فن آوری اطلاعات و ارتباط می‌تواند نقشی مهم در کاهش فقر، نابرابری و بی‌سوادی داشته باشد.

از جمله موارد مهم در به‌کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباط، نحوه تعامل دولت و شهروندان است.

در این میان، مفهوم دولت الکترونیک مطرح می‌شود که هم باعث بهبود سطح خدمات شده و هم کارآیی بالاتری را ارایه می‌کند.

دولت الکترونیکی امکانات جدیدی مانند مشاوره الکترونیک، کنترل الکترونیک و مشارکت عمومی را فراهم می‌آورد.

ضرورت فن آوری اطلاعات

ظهور وب و به‌کارگیری آن در زندگی انسان، باعث تغییرهای شگرفی در زندگی شده است. با استفاده از وب،‌ می‌توان به مردم خدمات الکترونیکی، بانک‌های اطلاعاتی، استفاده آنلاین از پژوهش‌های علمی و سایر حوزه‌ها را ارایه داد.

در ابتدا مساله فن آوری در دولت، موضوعی جانبی در نظر گرفته می‌شد، نه نیاز اصلی مدیریتی. تا قبل از معرفی اینترنت، هدف اصلی استفاده از فن آوری در دولت این بود که کارآیی مدیران دولتی افزایش یابد و بازدهی دولت بیش تر شود.

مخاطبان دولت الکترونیک

سه گروه اصلی در مفهوم دولت الکترونیکی وجود دارند:

• دولت
• شهروندان
• کسب و کار و شرکای تجاری

تعامل های درون دولت الکترونیک

انواع تعامل های درون دولت الکترونیک، به این ترتیب دسته‌بندی می‌شود :

• دولت با دولت؛ مانند مبادله های بین سازمانی و درون‌سازمانی، شبکه‌های دولتی، و استانداردها
• دولت با شرکت‌ها؛ مانند ارایه خدمات و اطلاعات تجاری، و فروش اطلاعات تجاری که دولت مالکشان است
• تجار با دولت؛ مانند پر کردن اطلاعات ثبت نام، مالیات و دیگر اطلاعات معمول توسط تجار
• شهروند با دولت؛ مانند فراهم کردن اطلاعات شهروندی، پر کردن فرم مالیات، گزارش‌های شهروندی، رای‌گیری الکترونیکی، گواهی‌نامه رانندگی
• دولت با شهروند؛ مانند تهیه اطلاعات عمومی، ایجاد شفافیت درباره کارهای دولت و ارایه خدمات الکترونیکی
• دولت با کارکنان؛ مانند ارایه آموزش‌های لازم به کارکنان

آمادگی دولت الکترونیک

منظور از آمادگی در دولت الکترونیکی، این است که جامعه تا چه حد آماده حضور در شبکه‌های جهانی است.

عوامل موثر بر آمادگی دولت الکترونیکی، به این ترتیب هستند:

• وضعیت زیرساخت فن آوری ارتباط و اطلاعات یک کشور
• آمادگی جامعه و اقتصاد سنتی در مشارکت در اقتصاد دیجیتالی
• توانایی مصرف‌کنندگان، دولت و شرکت‌ها در زمینه به‌کارگرفتن فن آوری ارتباط و اطلاعات

نظام اداری و نقش دولت الکترونیکی در تحول آن

جهت آشنایی با دولت الکترونیکی باید نظام اداری آن را به درستی بشناسیم. به سازمان‌ها و ارگان‌هایی که هزینه آنها با بودجه عمومی دولت تامین می‌شود و کارهای اجرایی دولت در قبال تعهدات دولت به مردم را به عهده دارند، نظام اداری گفته می‌شود.

پس از پایان جنگ جهانی دوم بود که بیشتر کشورهای دنیا به فکر نوسازی نظام اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خود افتادند. برنامه‌های توسعه موفق در کشورهایی که نظام اداری کارآمدی داشتند، باعث شد این باور به وجود بیاید که رمز اصلی توسعه‌یافتگی، داشتن نظام اداری منسجم و کارآمد است.

از این رو نهادهای بین‌المللی و تایین‌کنندگان خط مشی به دنبال ایجاد تحول در نظام اداری رفتند. اکنون شرط در اختیار گرفتن بسیاری از کمک‌های بین‌المللی این است که کشوری که به دنبال دریافت کمک است باید اصلاحات اداری – سیاسی در نظام خود داشته باشد.

آشنایی با دولت الکترونیکی: مزایای دولت الکترونیک

دولت الکترونیک دارای مزیت هایی به شرح ذیل است:

• دولت‌های الکترونیکی می‌توانند خدمات بهتری با هزینه، زمان و انرژی کم تری به شهروندان و شرکت‌ها ارایه کنند.
• افراد با دولت الکترونیک، کم تر نیاز به حضور فیزیکی در دفترهای دولتی دارند.
• ارایه خدمات با افزایش رضایت شهروندان، همراه است.
• مهارت‌های فن آوری اطلاعات و دانش کاربران از اینترنت، افزایش می یابد.
• فرصت‌های جدید تجاری و کاری، ایجاد می شود.
• کارآیی سازمان‌های دولتی در پردازش داده‌ها افزایش می یابد
• اطلاعات و ایده‌ها بین تمام سازمان‌های دولتی برای ایجاد یک پایگاه بزرگ داده ای، به ‌اشتراک‌گذاشته می شود.
• شفافیت، دقت و آسان‌سازی تبادل اطلاعات بین مشتریان و دولت افزایش می یابد.

مزایای دولت الکترونیک برای شهروندان

در ادامه آشنایی با دولت الکترونیکی باید به مزایای آن برای شهروندان اشاره کنیم. مزایای اصلی دولت الکترونیک برای شهروندان شامل راحتی، بالا رفتن کیفیت خدمات، دسترسی به اطلاعات بیش تر و با کیفیت‌تر است.

• راحتی: شهروندان می‌توانند خدمات را در خانه و محل کارشان و در زمانی که می‌خواهند، داشته باشند. آن ها دیگر نیازی ندارند برای انجام یک کار به دفتری دور دست بروند و در زمان مشخصی آن‌جا باشند.
• بهبود کیفیت خدمات: دولت الکترونیک به دولت‌ها اجازه می‌دهد روی جنبه‌های چالش‌برانگیز خدمات مشتریان تمرکز کنند. با دولت اکترونیک، کارهای روزمره کارکنان کم تر می‌شود و آن ها می‌توانند زمان بیش تری را صرف کارهای پیچیده‌تر کنند.
• دسترسی بیش تر به اطلاعات: دولت الکترونیک، دسترسی به اطلاعات دولتی را برای شهروندان آسان‌تر می‌کند. دولت‌ها معمولا اطلاعات مهمی دارند، اما دسترسی به آن ها اغلب زمان‌بر است و راحت نیست. اما دولت الکترونیک این کار را آسان می‌سازد.

مزایای دولت الکترونیک برای شرکت‌ها

مزایای کلیدی دولت الکترونیک برای شرکت‌ها، شامل هزینه کم تر کارهای تجاری و افزایش دسترسی به اطلاعات می‌شود.

• هزینه کم تر انجام کارهای تجاری: دولت الکترونیک، هزینه انجام تعامل با دولت را کاهش می‌دهد. تراکنش‌های الکترونیکی، نسبت به تراکنش‌های دستی زمان کم تری نیاز دارند و افراد نیازی ندارند برای انجام کارهای تجاری خود به دفتری دولتی بروند و در صف بایستند.
• دسترسی بیش تر به اطلاعات: دولت‌های الکترونیک، اطلاعات بیش تری را به شرکت‌ها می‌دهند و آن را به شکل سازمان‌یافته‌تر و قابل دسترس‌تری، در اختیارشان می‌گذارند. دولت‌ها، داده‌های بسیاری در زمینه روندهای اقتصادی، جمعیتی و دیگر مسایل گردآوری می‌کنند و شرکت‌ها می‌توانند با این داده‌ها، وضعیت آینده خود را بهتر پیش‌بینی کنند.

مزایای دولت الکترونیک برای دولت‌ها

مزایای کلیدی دولت الکترونیکی برای دولت‌ها، افزایش بهره‌وری کارها و ارتقای چهره آن هاست.

• افزایش بهره‌وری: دولت‌ها می‌توانند کارهای منظم روزمره را به‌صورت الکترونیکی انجام دهند و به این ترتیب، کارکنان وقت خود را صرف تمرکز روی کارهای مهم‌تر سازند و نیاز به انجام کارها از طریق روال‌های کاغذی، کم تر ‌شود.
• بهبود چهره دولت‌ها: دولت‌ها می‌توانند وجهه بهتری در میان مردمشان داشته باشند. مردم، دولت‌ها را پاسخگوتر می‌یابند و می‌بینند که انجام کارهای دولتی آسان‌تر شده است.

بلوغ دولت الکترونیک در ایران

در حال حاضر، دولت الکترونیک در ایران را می‌توان تنها تا مرحله فراهم ساختن خدمات تراکنشی، آن هم نه برای تمامی خدمات ممکن، بلوغ ‌یافته دانست.

یکی از مهم‌ترین شاخص‌های آمادگی الکترونیک، وضعیت خدمات اینترنت است که آمار ایران با وضع مطلوب فاصله دارد. لازمه دست‌یابی به دولت الکترونیک بالغ‌تر و ارایه خدمات بهتر به شهروندان، افزایش سطح آمادگی الکترونیکی است که برای رسیدن به آن، کارهای زیر لازم است:

• افزایش پهنای باند اینترنت
• ارزان کردن خدمات اینترنت با توجه به قیمت‌های جهانی و متناسب با پایه درآمد جامعه
• حذر کردن از تصمیم‌های مقطعی و کوتاه‌مدت
• فراهم کردن زیرساخت‌ها و بسترهای انتقال اطلاعات