ارتباط غیرکلامی

زبان بدن چیست؟

زبان بدن، زبان احساس، عواطف و هیجان‌های درونی انسان است. ما همه روزه با مشاهده حالت‌ها، تغییرهای قیافه، لحن صدا و حرکات بدن، به طور غیر ارادی ذهن و درون افراد مختلف را می‌خوانیم و پی می‌بریم که آنان نسبت به ما چه احساسی دارند. بنابراین، آموختن زبان بدن و کسب مهارت در آن، برای برقراری ارتباط با دیگران بسیار سودمند است.

در صورت آگاهی و داشتن مهارت، زبان رفتار می‌تواند مزایای ذیل را برای ما به ارمغان بیاورد:

• حمایت، توافق و دلگرمی‌را دریابیم.
• ارتباط بیش تر، بهتر و کامل‌تری با دیگران داشته باشیم.
• راحت‌‌تر دیگران را برای برقراری ارتباط، به طرف خود جذب کنیم.
• اختلاف نظر، سوء تفاهم و آغاز هر تعارضی را پیشاپیش تشخیص دهیم.
• زمان سخن گفتن و زمان سکوت کردن را تشخیص داده و آن را در خود تقویت نماییم.

ویژگی‌های ارتباط غیر کلامی

ویژگی‌های ثابت

 فاصله:

فاصله ای که یک نفر با دیگری رعایت می‌کند، غالباً یک پیام غیرکلامی‌‌را منتقل می‌کند.

در بعضی از فرهنگ‌ها این فاصله، نشان دهنده نوعی علاقه است؛ در حالی که گاهی می‌تواند ناشی از منزلت اجتماعی تلقی گردد.

طرز قرار گرفتن:

افراد به روش‌های مختلفی مانند چهره به چهره، پهلو به پهلو، یا حتی پشت به پشت دیگران قرار می‌گیرند.

برای مثال افراد معاشرتی، به طور معمول پهلو به پهلو و افراد رقابت جو، چهره به چهره دیگران قرار می‌گیرند.

تماس جسمی:

برخی از رفتارها می‌توانند انتقال دهنده پیام ناشی از صمیمیت و احساس محبت یا نفرت و بی تفاوتی باشند.

مانند دست دادن، دست به شانه کسی زدن، هل دادن یا دست کسی را محکم گرفتن

ویژگی‌های متغیر

 بیان چهره ای:

به طور معمول از بیان چهره ای، برای انتقال هیجان‌ها استفاده می‌کنیم. این حالت، به طور معمول به هنگام ارتباط و با توجه به واکنش شنونده، تغییر می‌کند و می‌تواند نگرش و طرز تلقی گوینده باشد.

محققان معتقدند که بیان چهره ای، بهتر از هر عاملی می‌تواند وضعیت هیجانی ما را توصیف کند.

مانند لبخند، اخم، ابروی بالارفته، خمیازه کشیدن و پوزخند زدن، که می‌توانند انتقال دهنده اطلاعات باشند.

حرکات و اشاره‌ها:

یکی از مهم ترین حرکات و اشاره‌ها، مربوط به دست‌ها است که هنگام حرف زدن، کم تر به آن توجه می‌شود.

بعضی از حرکات و اشاره‌ها مانند گره کردن مشت، دارای معانی جهانی می‌باشد.

نگاه کردن:

یکی از ویژگی‌های مهم در ارتباط‌های اجتماعی، تماس چشمی‌‌است.

نگاه مستقیم گوینده، نشان دهنده صفا، صداقت و احساس اعتماد او به شنونده است. نگاه کردن به پایین، حاکی از فروتنی و چرخاندن چشمان به بالا، ناشی از خستگی گوینده است.

نگاه کردن می‌تواند انتقال دهنده هیجان‌هایی مانند محبت یا نفرت، علاقه یا بی تفاوتی باشد.

سکوت:

سکوت می‌تواند تأثیر مثبت و منفی بر فرآیند ارتباط داشته و بر تحکیم یا قطع روابط، اثر گذار باشد. سکوت می‌تواند باعث بروز تنش و اضطراب شود و یا برعکس، به حفظ آرامش گوینده کمک کند. سکوت می‌تواند نشانه علاقه یا بی علاقگی باشد.

کنترل زبان بدن

برای کنترل زبان بدن می‌بایست نکات ذیل را مورد توجه و رعایت قرار دهیم:

 تنظیم وضعیت نشستن و ایستادن

در طول فرایند ارتباط، بهتر است در کنار هم بنشینیم و یا بایستیم. اگر دقیقاً در کنار یا مقابل کسی بنشینیم و یا بایستیم، ذهن وی این حالت را یک مقابله تلقی می‌کند. بنابراین به فرایند ارتباط، رنگ و بوی سلطه‌جویی می‌دهد.

اگر قد ما از حد معمول بلندتر است، آن قدر از طرف مقابل فاصله بگیریم تا مجبور نشود برای نگاه کردن به ما، سر و گردنش را کاملاً بالا بیاورد ؛ این کار وی را آزار خواهد داد. همچنین، ما هم برای نگاه کردن به او، باید خم شویم که این امر موجب درد گرفتن ماهیچه‌های گردن و کمر می‌شود.

 تعیین حریم ارتباطی

هر کدام از ما، یک حریم نامریی ارتباطی در اطراف خود داریم که فاصله دیگران را به هنگام تماس با ما تعیین می‌کند. بنابراین باید مراقب ورود افراد به حریم ارتباطی شخصی خود باشیم. حریم ارتباطی در شرایط مختلف، متفاوت است، این حریم معمولاً به شرح زیر مشخص شده است:

• خانواده و فامیل نزدیک: تا ۴۵ سانتی‌متر
• دوستان و همکاران نزدیک: ۴۵ تا ۸۰ سانتی‌متر
• آشنایان و همکاران: ۶۰ تا ۱۲۰ سانتی‌متر
• بیگانه‌ها: حدود ۱۵۰ سانتی‌متر

  گشاده‌رویی

• افرادی که در فرایند ارتباط، ترش رو هستند، با زبان بدن این پیام را ارسال می‌کنند که مایل به گفتگو با طرف مقابل نیستند. افراد ترش رو برای محافظت از خود، دیواری نامریی به دور خویش کشیده‌اند و ذهنشان را به روی اطلاعات و ایده‌های جدید بسته‌اند.
• برعکس افراد خوش رو، با این زبان بدن نشان می‌دهند که از آمادگی فکری و ذهنی برای برقراری ارتباط برخوردارند. افراد خوشرو با هم ارتباط برقرار می‌کنند و پیوسته رشد و ترقی و تعالی در انتظارشان می‌باشد.

 توجه به نقش چشم

• تماس چشمی‌‌مناسب با شنونده، حامل این پیام است که « من به شما و حرف‌هایتان توجه دارم.»
• از سوی دیگر، اگر بیش از اندازه به طرف مقابل نگاه کنیم، برخوردی آمرانه اختیار کرده‌ایم.
• در همه فرهنگ‌ها، نگاه طولانی به چشم طرف مقابل، غیر مودبانه است. مگر آن که در فاصله‌ای دور از فرد نشسته باشیم.
• اگر فردی در حال صحبت، به چشمان مخاطب نگاه نکند، یا مطلبی را پنهان می‌کند و یا صداقت ندارد..

 حفظ آرامش در جریان ارتباط

بعضی‌ها در هنگام گفتگو، عادت دارند پای خود را تکان دهند، به دورترین زاویه یا افق می‌نگرند و تنها سرشان به طرف فرد مقابل (گوینده) است، با انگشتان یا مدادی بر روی میز بکوبند، و….

این حرکات، نشان از یک نا آرامی‌و آشفتگی روحی دارد.

عادات فوق، موجب حواس‌پرتی و به هم خوردن تمرکز گوینده می‌شود و در نتیجه، یک مانع بزرگ عدم برقراری ارتباط به حساب می‌آیند.