استرس کاری و روش‌های مقابله با آن

استرس واژه آشنایی است که هر روزه بسیاری از ما با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم. شرایط زندگی امروزه به گونه‌ای است که اجتناب از استرس ممکن نیست اما می‌توان با یادگیری روش‌های غلبه بر آن از بسیاری از مشکلات ناشی از استرس جلوگیری کرد. در این مقاله از آرنگنامه با انواع استرس آشنا شده و روش‌های مقابله با آن را می‌آموزیم.

استرس  شرایط یا احساسی  است که در آن، فرد  از لحاظ ادراکی  بر این باور است که  مجموع خواسته‌ها و انتظاراتی  که از او وجود دارد، فراتر از منابع، امکانات و توانمندی‌هایی است که در اختیار او قرار دارد.

از جنبه ای دیگر، استرس‌ها را می توان به انواع ذیل تقسیم نمود:

فیزیکی

مانند: تلاش زیاد، کار جسمی، کمبود خواب، سفر

شیمیایی

مانند مواد مخدر، الکل، کافئین، نیکوتین، و آلاینده‌های محیطی از قبیل پاک‌کننده‌های شیمیایی و آفت‌کش‌ها

ذهنی

مانند کمال‌طلبی، نگرانی، اضطراب، ساعت کار طولانی

هیجانی

مانند خشم، احساس گناه، تنهایی، ناراحتی، ترس

غذایی

مانند حساسیت غذایی، کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی

حادثه‌ای

مانند جراحت یا سوختگی، عمل جراحی، بیماری، عفونت، تب شدید

روحی-روانی

مانند روابط آشفته، فشار مالی یا حرفه‌ای، چالش‌هایی در رابطه با اهداف زندگی، و …

عامل های استرس زا

عامل استرس یا تنش زا، عاملی است که می‌تواند به عنوان محرک عمل کرده و باعث ابتلای فرد به استرس شود.

از جمله این عامل ها عبارتند از:

• تفاوت‌های فردی

واکنش افراد نسبت به یک عامل استرس زا را نمی توان پیش بینی کرد؛ زیرا ممکن است هر کسی به نحوی واکنش نشان دهد.

• نداشتن اختیار عمل

استرس‌زاترین شغل‌ها، آن‌هایی هستند که از افراد انتظارهای بالایی می‌رود، اما اختیار عمل بسیار کمی وجود دارد.

مانند دستیاران اجرایی

•  تغییر

تغییر، از بزرگترین منابع استرس است.

این عامل نیز تا حد بالایی به نگرش افراد بستگی دارد .

استرس زا ترین تغییر، زمانی است که فرد، چیزی را که برایش اهمیت بسیار دارد، یا فردی که در زندگی‌اش نقش مهمی ایفا می کند، را از دست بدهد.

مکانیزم‌های درست و نادرست مقابله با استرس

مکانیزم‌های مقابله ای درست

مکانیزم‌های درست مقابله و مواجهه با استرس، شامل موارد ذیل است :

روش های مقابله و درمان استرس

سه روش اصلی برای مقابله و درمان استرس وجود دارد، که عبارتند از:

• روش کمک به خود
• روش مدیریت خود
• روش استفاده از دارو  

روش کمک به خود در درمان استرس

این روش ها عبارتند از :

• ورزش و فعالیت جسمی  
• تقسیم وظایف با دیگران  
• ترک الکل و مواد مخدر
• کاهش مصرف کافئین
• استفاده از رژیم غذایی سالم و مناسب
• مصرف روزانه مقدار زیادی میوه و سبزی
• تمرین آرام نفس کشیدن
• در میان گذاشتن ناراحتی و نگرانی های خود، با دیگران
• مراجعه به متخصص  
• استفاده از تکنیک های آرام بخش   
• عبادت و راز و نیاز با پروردگار  
• فکر نکردن به گذشته؛ و تمرکز بر حال
• وارد کردن شوخی و طنز در زندگی  

روش مدیریت خود برای درمان استرس

این روش ها عبارتند از:

• کنترل یا حذف منبع استرس‌زا  
• استفاده از تکنیک های مدیریت استرس، با خواندن کتاب‌ها و مقاله‌ها در این زمینه
• شرکت در کلاس‌های مدیریت استرس
•  کنترل و مدیریت استرس، با کمک یک مشاور یا روانشناس  

روش استفاده از دارو در درمان استرس

معمولا پزشکان، از دارو برای مداوای استرس استفاده نمی‌کنند؛ مگر این که بیمار دچار مشکل اساسی، از جمله افسردگی و اضطراب باشد. در این موارد، پزشک با تجویز داروهایی همچون داروهای ضد افسردگی و … برای درمان استرس و بیماری‌های مرتبط با آن استفاده می‌نماید.

رابطه تعارض در نقش، با استرس

تعارض در نقش، یکی از عامل های ایجاد کننده استرس فرد در محیط کار، به شمار می‌آید.

اگر بین عامل های ذیل، تطابق کافی وجود نداشته باشد، نوعی تعارض و فشار عصبی در فرد ایجاد می شود :   

• وظیفه‌ها و مسوولیت‌های شغلی
• قوانین و مقررات
• منابع و امکانات
• انتظارها و توقع های فرد از شغل خود

عارض در هدف، عامل استرس

تعارض در هدف های فردی، ممکن است عامل فشار عصبی واقع شود.

تعارض ناشی از هدف را به سه نوع تقسیم کرده اند:

• تعارض خواست – خواست
• تعارض خواست – ناخواست
• تعارض ناخواست – ناخواست

تعارض خواست – خواست

این تعارض زمانی پیش می آید که انسان، چند هدف مطلوب و دلخواه دارد؛ اما نمی تواند تمامی آن‌ها را با هم تحقق بخشد .

مثال

فردی که در مقابل دو شغل دلخواه قرار گرفته است و نمی تواند کدام را انتخاب کند، ممکن است دچار فشار عصبی شود.

تعارض خواست – ناخواست

این تعارض هنگامی رخ می دهد که انسان مایل است به هدفی دست یابد و در همان حال، می خواهد از آن هدف بگریزد و اجتناب کند.

در این گونه موارد، هدف دارای دو جنبه مثبت و منفی است.

مثال

• شغل خوب و مسئولیت بیش از اندازه در شغل مذکور،که در آن، فرد خواهان شغل خوب است؛ اما مسئولیت بیش از حد را دوست ندارد و از آن احتراز می‌کند.
• اجرای یک برنامه اصلاحی برای مدیر که با انجام آن، وی عده ای از طرفداران خود را از دست می‌دهد؛ زیرا مدیر مایل به اجرای برنامه است، ولی در عین حال نمی‌خواهد گروهی از حامیان خود را از دست بدهد.

تعارض ناخواست – ناخواست

این تعارض زمانی پیش می آید که فرد می خواهد از دو هدف اجتناب کند، اما امکان احتراز از هردوی آن ها وجود ندارد.

مثال

کارمندی که از بیکار شدن بیزار است؛ در عین حال از کار در محیط سازمان و نحوه سرپرستی نیز دل خوشی ندارد.

تعارض در چنین حالتی می تواند موجب فشار عصبی شود و تعادل فرد را بر هم بزند.