خطرهای مرتبط با سلامت روانی
خطرهای مرتبط با سلامت روانی در محل کار، ممکن است از عوامل سازمانی یا شخصی، ایجاد شوند؛ از جمله می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- طراحی ضعیف کار و شغل
- روابط بین فردی ضعیف
- قلدری و زورگویی برخی افراد
- خشونت شغلی و خستگی
برای ارزیابی این خطرها، کارفرمایان باید با کارشناسان بهداشت حرفه ای مشورت کنند تا آن‌ها را در مورد عوامل خطر روانی و آسیب‌های احتمالی راهنمایی کنند و اقدام‌های لازم را به عمل آورند.
استرس
« استرس» در محل کار، اغلب برای توصیف موقعیتی استفاده می‌شود که کارکنان، خواسته‌ها و انتظارهایی دارند که مطابق با نیازها، توانایی‌ها و مهارت‌های آن‌ها نیست.
بروز استرس، بستگی به تعامل فرد و شرایط ادراک او، دارد.
پاسخ فرد به استرس، توسط چند عامل تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ از جمله:
- سن
- شخصیت
- تجربه قبلی
- درجه تحصیلات
- فشارهای خارج از محل کار
انواع استرس
دو نوع اصلی از استرس وجود دارد:
استرس مفید :
فرد در مواجهه با یک چالش جدید، خلاقیت و سطح بهره‌وری خود را افزایش می‌دهد
استرس زیان‌بار :
هنگا‌می‌ایجاد می‌شود که مطالبه‌ها و انتظارهای بالا برای مدت طولانی، بیش از توانایی‌ها و مهارت‌ها فرد یا کارمند باشد.
این نوع از استرس به احتمال زیاد، منجر به کاهش در بهره‌وری و کاهش حس سلامتی می‌شود.
مدیریت استرس
بهترین راه برای از بین بردن اثرهای منفی استرس، حذف عامل استرس زا است. با این حال، داشتن توانایی‌های فردی زیر، به این امر کمک می‌کنند:
- انجام ورزش و فعالیت بدنی
- کسب مهارت‌های حل مساله
- ایجاد تعادل در امور زندگی
- کسب مهارت‌های شخصی در فعالیت‌ها
- افزایش آگاهی نسبت به وضع موجود
- انجام حرکات آرام بخش مثل مدیتیشن
خستگی و فرسودگی شغلی
خستگی، حالت حاد یا مزمن است که بر عملکرد، امنیت و سلامت کارکنان تأثیر می‌گذارد و نیاز به استراحت یا خواب برای بازیابی دارد.
خستگی ممکن است باعث افزایش خطر و ایجاد حوادث در محل کار شود.
عامل‌های فردی فرسودگی شغلی
از جمله عوامل فردی فرسودگی شغلی عبارتند از:
- استراحت یا خواب ناکافی
- دوره‌های طولانی زمان بیداری
- اختلال در ساعت بیولوژیک بدن
- عوامل شخصی مانند چند شغله بودن
عامل‌های سازمانی فرسودگی شغلی
از جمله عامل‌های سازمانی موثر بر فرسودگی شغلی شامل:
تنش‌های محیطی
مانند محیط‌های پر سر و صدا، سرد یا گرم
ابهام نقش:
به مشخص نبودن هدف‌ها، مسوولیت‌ها و محدودیت‌های فرد در سازمان اطلاق می‌شود.
تعارض نقش
تعارض نقش زمانی رخ می‌دهد که انتظارهای پیش‌بینی نشده و یا درخواست‌های متناقض با وظایف شغلی به وجود آید.
ازدیاد نقش:
بعضی از افراد، مسوولیت‌ها و وظایف زیادی را به خود تحمیل می‌کنند. این افراد به شدت در معرض فرسودگی شغلی هستند .
انتظارهای شغلی:
عدم تناسب و فاصله بین انتظارها و واقعیت‌ها، یک عامل عمده در تجربه فشار روانی است.
نبود پاداش:
پاداش شامل قدردانی، ترفیع، بخشش، و هر آن چیزی می‌شود که باعث احساس مثبت در فرد می‌گردد.
شب کاری
تحقیق‌ها نشان می‌دهد مشکل‌های بزرگی در ارتباط با خستگی ناشی از شیفت کاری وجود دارد.
عملکرد‌های انسان، بین ساعت ۲ تا ۶ بامداد، در پایین‌ترین سطح خود قرار می‌گیرد. اختلال در ساعت بدن، می‌تواند روی رفتار، هوشیاری، زمان واکنش و ظرفیت روانی تأثیر بگذارد.
اثرهای منفی شب کاری
شیفت شب طولانی مدت، می‌تواند منجر به کم خوابی شود ؛ خواب روز و خواب دوره «آماده باش» در شب، معمولاً از کیفیت کم تری نسبت به خواب شبانه برخوردار است.
اثرهای مضر خستگی طولانی مدت بر روی سلامت جس‌می‌و روحی عبارتند از:
- تاری دید
- اختلال خواب،
- اختلال رفتار
- سردرد و افسردگی
- ناراحتی دستگاه گوارش
- بیماری‌های قلبی عروقی
مدیریت خستگی و شیفت کاری
اقدام‌های زیر جهت کاهش خستگی در محیط کار، ضروری است:
• ساعت‌های طولانی کار، نیاز به اضافه کاری یا شیفت‌های طولانی را حذف کنید.
• برنامه‌های شیفت کاری را به منظور جلوگیری از کم خوابی، بهبود ببخشید.
• برنامه‌هایی که ساعت‌های کاری را افزایش می‌دهند، تغییر دهید.
• محیطی مناسب برای استراحت در حین کار، فراهم کنید.
• به کارکنان درباره خطرهای ناشی از خستگی، آموزش و اطلاع رسانی نمایید.
• به کارمندان شیفتی برای مدیریت خستگی، اطلاع رسانی کنید.
نکته:
این اطلاعات شامل برنامه ریزی برای بهینه کردن شرایط خواب، بهبود برنامه‌های خواب و بیداری، رعایت الگوهای تغذیه و ورزش منظم، کاهش مصرف کافئین، الکل و غذاهای پرچرب قبل از خواب است.
