بخش دوم: آشنایی با فرآیند تصمیم‌گیری
در بخش اول با مفاهیم اولیه تصمیم گیری آشنا شدیم. هدف این مقاله از آرنگنامه ، آشنایی با فرآیند تصمیم گیری یعنی انواع تصمیم و نحوه‌ی تصمیم گیری است.
انواع تصمیم‌ها
برای آشنایی با فرآیند تصمیم‌گیری باید ابتدا با انواع تصمیم‌گیری آشنا شویم. تصمیم ها را به دو گروه تقسیم می کنند:
- تصمیم های برنامه ریزی شده
- تصمیم های برنامه ریزی نشده
از تصمیم‌های برنامه ریزی شده ، بیش تر برای حل “مساله های خوش ساختار” استفاده می کنند. در صورتی که وقتی مساله ها ” بد ساختار” باشند، مدیران مجبورند از تصمیم های برنامه ریزی نشده ، برای یافتن راه حل های منحصر به فرد ، کمک گیرند.
تصمیم های برنامه ریزی شده
اگر مساله ای تکرار شود و عامل های تشکیل دهنده آن، قابل تحلیل ، پیش بینی و تعریف باشند ، تصمیم گیری درباره چنین مساله ای را می توان برنامه ریزی کرد.
تصمیم های برنامه ریزی شده
- آزادی ها را محدود می کنند ، زیرا سازمان به جای فرد تصمیم می گیرد.
- وقت مدیر را برای پرداختن به مساله های مهم تر، آزاد می کنند.
مدیران سطح پایین سازمان ، با مساله های آشنا و تکراری مواجه هستند. بنابراین آنان از تصمیم های برنـامـه ریـزی شـده بهره می‌گیرند.
مـانـنـد روش های استاندارد عملیاتی
تصمیم های برنامه ریزی شده کم تر به بینش ، بصیرت و قضاوت مدیر نیاز دارند.
تصمیم‌های برنامه ریزی نشده
در مبحث آشنایی با فرآیند تصمیم‌گیری اگر مساله ای به اندازه کافی، تکرار نشود که بتوان برای آن خط مشی تعیین کرد، یا آن قدر مهم باشد که به برخورد خاصی نیاز داشته باشد، باید با تصمیم گیری برنامه ریزی نشده حل شود.
مانند چگونگی تخصیص منابع سازمانی، چگونگی برخورد با نقص خط تولید، ارایه محصولی تازه به بازار و…
هر چه فرد، در سلسله مراتب سازمانی بالاتر می‌رود، داشتن توانایی تصمیم گیری برنامه ریزی نشده ، اهمیت بیشتری دارد. چنان چه مساله‌هایی سازمان یافته نباشند ، بیش تر مدیران سطح های بالاتر درباره آن‌ها تصمیم گیری می‌کنند.
تصمیم‌های برنامه ریزی نشده ، مستلزم قضاوت شخصی ، بینش ، بصیرت و توانایی خاص مدیر برای اتخاذ تصمیم در زمینه‌های نادر است.
شیوه‌های تصمیم گیری
شیوه های تصمیم گیری را می‌توان به دو بخش عمده تقسیم نمود:
– تصمیم گیری معقول( بخردانه )
– روش بخردانه محدود
تصمیم گیری معقول ( روش بخردانه )
اگر شخصی، نتیجه حاصل از تصمیم گیری را به حداکثر یا میزان مطلوب برساند، او فردی معقول است و نوع تصمیم او ، ” بخردانه” می‌باشد.
اتخاذ چنین تصمیمی، مستلزم طی شش مرحله است:
- تعریف مساله:
علت بسیاری از تصمیم های ضعیف، آن است که تصمیم گیرنده متوجه واقعیت مساله نشده‌است.
- تعیین شاخص های تصمیم گیری:
تصمیم گیرنده ، باید شاخص‌هایی را که برای حل مساله مهم می داند، تعیین کند. در این مرحله نوع علاقه، ارزش ها و سلیقه های شخص تصمیم گیرنده، نقش اساسی دارند.
- وزن دادن به شاخص ها
به ندرت امکان دارد شاخص های انتخاب شده ، دارای اهمیت یکسانی باشند. تصمیم گیرنده باید برای تعیین اولویت مناسب، به شاخص‌ها وزن یا بار مناسب بدهد.
- ارایه راه های گوناگون
تصمیم گیرنده، راه حل ها را ارایه می نماید.
- ارتباط دادن هر یک از راه ها به یک شاخص
تصمیم گیرنده ، هر یک از راه ها را به صورت جدی تجزیه و تحلیل می کند و ضریب یا بار خاصی برای هر یک از راه حل ها در نظر می گیرد.
- انتخاب راه دارای بالاترین بازدهی
این کار از طریق مقایسه راه حل ها بر اساس ضریب یا وزنی که به شاخص ها داده شده است، انجام می گیرد.
روش بخردانه محدود
هنگامی که فرد با یک مساله پیچیده روبه رو شود، سعی می کند از پیچیدگی آن بکاهد و آن را به سطح قابل درک برساند.
محدود بودن توانایی فرد در پردازش اطلاعات، باعث می شود نتواند همه اطلاعاتی را که لازم است، درک نماید.
بنابراین فرد در پی راه حل هایی بر می آید که کافی، بسنده و رضایت بخش باشند. این شیوه تصمیم گیری را ، بخردانه محدود می نامند.
تصمیم گیرنده، پس از ارایه تعریفی از مساله، به ندرت امکان دارد همه شاخص ها و راه حل ها را ارزیابی نماید.
او تنها به راه حل هایی توجه می کند که محدود به مسایل خاصی می شوند.
در این حال، فرد به اولین راه حل قابل قبول و ارضا کننده که برسد، به بقیه راه حل ها توجه نخواهد کرد و تصمیم اتخاذ خواهد شد.
پیچیدگی مسایل تصمیم گیری
از جمله دلیل های پیچیدگی مسایل تصمیم گیری، موارد ذیل است:
- عدم قطعیت:
درباره محیط و اطلاعات، عدم قطعیت وجود دارد. هر چه مسایل راهبردی تر و کلی تر باشد، اطلاعات کم تر است و عدم قطعیت افزایش می یابد. - چندگانه بودن معیارهای تصمیم گیری:
هیچ مساله ای، تک بُعدی نیست. بنابراین تصمیم گیری نیز، چند معیاره خواهد شد. - پیچیده بودن ماهیتی خود مسأله:
هر چه مساله در سطح راهبردی مطرح شود، پیچیدگی بیشتری دارد و به حوزه های مختلف سازمان مرتبط می شود. معمولا مساله‌های اجتماعی که به ماهیت انسان مربوط می شوند، پیچیده هستند. - تنش و ترس از عواقب تصمیم در فرد تصمیم گیرنده:
توجه به این موضوع بویژه در مورد مسایل راهبردی، بسیار حایز اهمیت است و تصمیم گیری را پیچیده می سازد. - لزوم جمع آوری آراء موافق و اتفاق نظر در مورد تصمیم نهایی
دلایل تصمیم گیری ضعیف
دلایلی که موجب می شود تصمیم گیری‌ها دارای نتیجه های ضعیف شوند ، عبارتند از :
- وجود محدودیت هایی مانند هزینه، توانایی ها و قابلیت های افراد ، زمان و فقدان اطلاعات
- نتایج انجام تصمیم گیری در بخش های مختلف سازمان و به طور مجزا، ممکن است به نتیجه ای برسد که برای کل سازمان مفید نباشد
در این حالت بهینگی برای کل سازمان اتفاق نمی افتد و در سازمان، زیربهینگی رخ می دهد - کم حوصلگی در هنگام جمع آوری داده ها:
این حالت موجب می شود که اطلاعات مناسبی برای تصمیم گیری جمع آوری نشود. - عواقب حاصل از ترس و وابستگی، در هنگام ابراز نظر:
مدیریت این حالت در هنگام کار گروهی، بسیار مهم است و می تواند بر تصمیم گیری های گروهی تاثیر بگذارد.
مشاهده سایت آرنگ
