در مقاله قبل از سری مقالات آموزش‌های مالی آرنگنامه مفاهیم پایه حسابداری را آموختیم. در این مقاله می‌خواهیم در مورد صورت سود و ضرر و انواع سود بیشتر بیاموزیم. صورت درآمد و هزینه که به صورت سود و زیان ( Income Statement) نیز معروف می باشد؛ میزان درآمد‌ها، هزینه‌ها، و همچنین سود یا زیان انتها دوره را که حاصل فعالیت‌های عملیاتی و غیر‌عملیاتی هستند را گزارش می‌کند. این گزارش چگونگی و نتیجه عملکرد مالی یک شخصیت حسابداری (واحد گزارشگر) را طی دوره مالی نشان می‌دهد. به بیانی ساده‌تر، صورت حسابی که عملکرد مالی شرکت را در یک بازه زمانی خاص اندازه‌گیری می‌کند، صورت حساب سود و زیان گفته می‌شود.
انواع سود
برای درک این که سود و زیان چگونه محاسبه می‌شوند، باید پیش از هر کاری انواع سود را بررسی کنیم.
سود در مراحل مختلفی به دست می‌آید؛ سود در ابتدا به صورت ناخالص محاسبه می‌شود و به‌تدریج با کم شدن هزینه‌های گوناگون از آن در هر مرحله نام‌های متفاوتی به خود می‌گیرد. این سودها به این ترتیب هستند:
سود ناویژه (سود ناخالص): این مقدار برابر است با فروش کل منهای بهای تمام‌شده فروش.
سود عملیاتی: سود نا ویژه منهای تمام هزینه‌های پشتیبانی عملیات و اداری سازمان است.
سود پیش از مالیات: سود عملیاتی منهای بهره وام‌های پرداختی در طول دوره مالی، و به اضافه بهره دریافتی است.
سود پس از مالیات (سود ویژه یا خالص): سود پس از کسر کردن مالیات مربوط به عملیات تجاری در طی دوره مالی است.
سود تقسیم‌نشده: از کسر کردن سود سهام پیشنهادی و پرداختنی از مبلغ سود، به دست می‌آید.
اقلام سود و زیان
پس از این که انواع سودها را بررسی کردیم به این می‌رسیم که چه مواردی باید در صورت‌حساب سود و زیان قرار بگیرند. پیش از این که اقلام را در صورت‌حساب سود و زیان قرار دهیم ، باید آن‌ها را با توجه به اصل احتیاط و محافظه‌کاری، در نظر بگیریم. برای مثال باید از خود بپرسیم:
آیا فروشی که هنوز تکمیل نشده است را می‌توان در صورت‌حساب گنجاند؟
برای پاسخ به این پرسش ، باید موارد زیر را در نظر گرفت:
- تکمیل: آیا قسمت عمده کار انجام شده است؟
- مالکیت: آیا مالکیت به خریدار انتقال پیدا کرده است؟
- اندازه‌گیری: آیا سود حاصل از آن ، به شکل با احتیاط و محافظه‌کارانه قابل برآورد است؟
- قطعیت: آیا خریدار می‌تواند معامله را فسخ کند؟
مواردی که باید در صورت‌حساب در نظر گرفت
فروش
اولین مورد در صورت‌حساب سود و زیان است و به آن فروش کل ، درآمد یا قیمت خدمات ارایه‌شده هم گفته می‌شود.
هزینه‌ها
در صورت‌حساب “بهای تمام‌شده”درج می‌شود و شامل هزینه‌هایی است که صرف ساخت یا تولید محصول و ارایه خدمات می‌شود؛ از قبیل مواد، دستمزد پرسنل تولید، ملزومات مصرفی و هزینه‌های ماشین‌آلات
سود ناخالص
اولین سودی است که در صورت‌حساب سود و زیان می‌آید و معیار مه‌می‌برای سلامت عملکرد شرکت و موسسه است.
نکته: سود ناخالص، معیار سنجش اولیه کارایی یک شرکت است.
تعیین سود عملیاتی
سود عملیاتی دومین سطح سود برای یک شرکت است. این سود ، معیاری بسیار خوب برای عملکرد شرکت به شمار می‌رود. می‌توان با مشخص کردن هزینه‌های شرکت و موسسه ، میزان موفقیت مدیریت در اداره امور آن را ارزیابی کرد.
برای به دست آوردن سود عملیاتی باید هزینه‌های عملیاتی را از سود مرحله قبل کسر کرد. این‌ها هزینه‌هایی هستند که جزو بهای تمام‌شده محاسبه نمی‌شوند و به همین دلیل در مرحله قبل کسر نشده‌اند.
نکته:
- هزینه بازاریابی و تبلیغات نیز جز هزینه‌های عملیاتی به شمار می‌رود.
- هزینه‌های عمو‌می‌و اداری نیز شامل هزینه‌های دفتر مرکزی ، حسابداری ، فناوری اطلاعات ، بازاریابی ، کارگزینی ، مدیران و هزینه‌های عمو‌می‌می‌شود.
- تمام هزینه‌ها ، یا مربوط به بهای تمام‌شده هستند یا متعلق به هزینه‌های عملیاتی.
- سود عملیاتی در بیشتر مواقع ، به‌صورت درصدی از فروش است .
هزینه‌های استثنایی
در هنگام محاسبه صورت‌حساب ، گاهی با اقلا‌می‌استثنایی روبرو می‌شویم که به احتمال زیاد دیگر تکرار نمی‌شوند.
این اقلام برای جلوگیری از ایجاد مشکل، جدا از ارقام سود نا ویژه و عملیاتی، نشان داده می‌شوند. چنین اقلا‌می‌هزینه‌های استثنایی نام دارند که معمولا شامل این موارد هستند:
- اقلام غیرعادی
- تسعیر ارز
- سود و زیان ناشی از فروش دارایی‌ها
- هزینه ازکارافتادگی کارکنان
